Tajemnica popandemicznego Milanu

Rzucenie mimochodem, że piłkarska liga włoska wyłoniła właśnie mistrza nieoczywistego, byłoby skandalicznym niedopowiedzeniem, wypada raczej wykrzyczeć, że w Serie A zatriumfowała parada odmieńców.

Rozejrzyjmy się i sprawdźmy, kto zdobywa tytuły w rozwiniętych futbolowo krajach – od Anglii, przez Francję i Niemcy, po Hiszpanię. Wszędzie kolekcjonują je gwiazdorzy, którzy krążą wokół szczytów Złotej Piłki, przez całą karierę rozbijają się po wielkich klubach, kosztują dziesiątki milionów euro albo więcej. Jak nie Salah czy De Bruyne, to Messi, Neymar albo Lewandowski z Kimmichem, ewentualnie Benzema z Modriciem. We Włoszech po mistrzowsku też zabawiali się dotychczas ludzie nieprzypadkowi – w ubiegłym sezonie w konkursie o koronę króla strzelców Ronaldo z Lukaku, w Interze i Juventusie do dzisiaj widzimy tłum zawodników, którzy przeżyli wszystko i byli wszędzie, w tym 23 kadrowiczów współodpowiedzialnych za triumf na Euro 2020. Chcesz zawładnąć ligą w państwie należącym do Wielkiej Piątki, musisz zaproponować coś ekstra, wybitne umiejętności podparte wybitnym doświadczeniem. I wybitnie renomowanym trenerem.

Aż tu nagle, wbrew logice i czyimkolwiek oczekiwaniom, zjawia się Milan. Na planecie bajecznego luksusu ląduje ekipa, która nie spełnia żadnego z powyższych warunków.

Karatecy zbierający jakiekolwiek głosy w plebiscycie Złota Piłka? Nie ma żadnego. Pardon, jeden się zaplątał – ale Zlatan Ibrahimovic to czterdziestoletni weteran, który od stycznia w żadnym meczu nie wytrzymał na boisku pół godziny, nie strzelił ani jednego gola, jest już zbyt statyczny, powolny jak na wymagania nowoczesnego futbolu. Z trudem doprowadza ciało do stanu używalności pozwalającego usiąść w rezerwie, w bieżącym roku zwrócił na siebie uwagę głównie wtedy, gdy zwierzył się w wywiadzie, iż wpada w panikę na myśl rozstaniu z wyczynowym sportem. Wspaniały piłkarz, ale były piłkarz.

Czy z oldbojem na środku ataku można marzyć o prestiżowych trofeach? Ja – mówię z perspektywy kibica Milanu – się nie ośmielałem. Gdy sporządzałem sobie przedsezonową hierarchię w Serie A, umieszczałem tę drużynę wśród skazanych na bicie się o czwarte, może trzecie miejsce, premiowane awansem do Ligi Mistrzów. Ustępującą kadrowo Interowi i Juventusowi, gotową poszarpać się z Napoli, Atalantą czy zespołami rzymskimi. Minione lato przypomniało, do jakiego stopnia mediolańczycy – odzyskujący finansową równowagę, zależni od pilnujących zdroworozsądkowego zarządzania firmą Amerykanów z Elliott Management Corporation – stali się klubem spoza elity, który łatwo obrabować z najcenniejszych zasobów. Gianluigi Donnarumma uciekł do Paris Saint-Germain, a Hakan Calhanoglu wyprowadził się do sąsiadów z Interu; obaj odeszli „za darmo”, nowi pracodawcy nie zapłacili za transfer ani eurocenta; kadry nie wzbogaciły żadne znaczące nazwiska, bo poprzestano na zatrzymaniu graczy wcześniej wypożyczonych, zastąpieniu utraconego klasowego bramkarza innym klasowym bramkarzem oraz drobnych personalnych korektach w typie ściągnięcia wiekowych Oliviera Girouda, Alessandro Florenziego czy Juniora Messiasa. Znamienny fakt, w perspektywie historycznej nawet szokujący: Milan przystąpił do rozgrywek ligowych bez nikogo spośród 26 reprezentantów Włoch, którzy zostali powołani na Euro 2020.

Zanosiło się na kontynuację. Niespieszne inwestowanie w przyszłość, oswajanie nowicjuszy z dużym futbolem – do Ligi Mistrzów posłali mediolańczycy najmłodszą ekipę po Red Bullu Salzburg, w inauguracyjnej kolejce ich wszyscy piłkarze razem wzięci mieli za sobą ledwie 24 meczów w tych rozgrywkach, przy 377 uzbieranych przez rywali z Liverpoolu. Z upływem czasu przybywało poszlak nakazujących podejrzewać, że Milan, choć wystartował ładnie, nie podoła na dłuższym dystansie – więzadła krzyżowe zerwał królujący w defensywie Simon Kjaer, sprzeciętniał odmawiający przedłużenia kontraktu Franck Kessie, stawało się coraz bardziej jasne, że Ibrahimovic gaśnie. Ostatecznie rozpadały się fundamenty ubiegłosezonowego sukcesu, w styczniu drużyna osunęła się na trzecie miejsce w tabeli.

Uczciwie powiem, że nie całkiem rozumiem, dlaczego się udało. Obecny Milan polubiłem, gdy od patrzenia na jego grę sponiewierane gałki chciały mi wyskoczyć z oczodołów – cierpieli widzowie i cierpieli piłkarze, każdy punkt trzeba było wymordować, każdy gol to był znój, pot i łzy, przedzieranie się do mistrzostwa wymagało olbrzymiej determinacji, siły woli, zwalczania swojej słabości, niezłomności, demonstrowania wiary w siebie po ostatnie sekundy w meczach, w których nie wychodzi prawie nic. W tym roku kalendarzowym piłkarze rossonerich trzykrotnie najpierw tracili bramkę – i za każdym razem wygrywali (z Interem, Lazio i Venezią). Często dokopywali się do zwycięstwa dopiero w końcówkach, dzięki bramkom zdobytym w 82. (Fiorentina), 90. (Lazio), 79. (Inter). I wstawali po ciosach, które mogłyby zwalić z nóg każdego – jak te z doliczonego czasu gry w trakcie nieszczęsnego wieczoru ze Spezią, w którym koszmarna, najbardziej skandaliczna pomyłka sędziego w całym sezonie w kilkadziesiąt sekund zamieniła zwycięstwo 2:1 w porażkę 1:2.

Tak, podziwialiśmy w Milanie mistrzów skrajnie niebanalnych, właściwie spoza skali. Takie Leicester czy Lille, tylko z bardziej arystokratycznym herbem. Gdyby wiosną nie eksplodowali Rafael Leao i Sandro Tonali, musielibyśmy wyróżnić wyłącznie piłkarzy defensywnych – rządzącego na tyłach Kjaera (do kontuzji), Mike’a Maignana (ma tak pewny chwyt i harmonię gestów, że z nim między słupkami czuję się bezpieczniej niż z Donnarummą), nowego lidera obrony Fikayo Tomoriego, może jeszcze Davide Calabrię. Rakietowy, nienasycony w ataku Theo Hernandez budził już zastrzeżenia, na własnej połowie zbyt często bywał gapowaty i nieodpowiedzialny. Jeszcze parę chwil temu nie wskazalibyśmy w mediolańskiej kadrze nikogo, kto umiałby zasugerować, że planuje wybić się na poziom najlepszych na świecie. Fetowaliśmy grupę zaharowującą się na śmierć, umorusaną, potwornie upartą, niezależnie od okoliczności odmawiającą zgody na porażkę. Zaskakujące doznania dla kibica Milanu, który przyzwyczaił się – mogliśmy już co nieco pozapominać, prawda – że jeśli nastaje epoka triumfów, to wykuwają je wirtuozi. Zresztą klub rozporządza budżetem płacowym (100 mln euro rocznie brutto) niższym nie tylko od zasobów Juventusu (172 mln) czy Interu (130 mln), ale również Napoli (111 mln).

Wiosną gwiazda wreszcie się narodziła, wystrzałowy Leao wyglądał momentami zjawiskowo, na posiadającego wszystko, co niezbędne, żeby wypięknieć na San Siro tak, jak wypiękniał niegdyś Kaká (choć stylem gry przypomina raczej Thierry’ego Henry’ego) – i zamknął sezon porywającym show, w Sassuolo dał asysty przy wszystkich trzech golach. Tylko jego zrywy były podmuchami poezji, punkty Milan wydzierał rywalom głównie dzięki – o czym lubi przypominać trener Stefano Pioli – wytrwałości. Z każdym sukcesikiem piłkarze potężnieli na mentalne monstra (copyright by Jürgen Klopp), a bezstronni obserwatorzy – gdyby tacy we Włoszech istnieli – musieliby z tygodnia na tydzień popadać w coraz głębsze zbaranienie. Jakim cudem, u licha, ten zespół osiąga aż tyle pomimo aż tylu ograniczeń?! Pomimo deficytów zwłaszcza ofensywnych, na szczytowym europejskim poziomie niespotykanych? Powtórzmy: mediolańczycy przez cały sezon biedzili się z czterdziestoletnim napastnikiem, którego z konieczności wyręczał Giroud – również uwięziony już w smudze cienia, zmierzający ku 36. urodzinom, zdobywający bramki od święta (uciułał jedenaście, w wyścigu strzelców dowlókł się do mety na 16-23. pozycji). Za nim błąkał się wyzuty z idei Brahim Diaz, teoretycznie manewrujący tam, gdzie wymaga się kreatywności i wyobraźni, a praktycznie dysponujący ledwie jednym niebezpiecznym trikiem – umiejętnością znikania z boiska pomimo pozornego przebywania na nim. Dlatego jego pozycję regularnie obsadzali pomocnicy raczej defensywni, dlatego Milan miewał okresami wywołujące współczucie problemy z wymyśleniem jakiegokolwiek natarcia, które wprawiało bramkarza rywali w niepokój. I właściwie przez cały sezon we Włoszech, wśród ekspertów wnikliwie przyglądających się boiskom, panował konsensus: Inter demonstruje najlepszy futbol w kraju, jego derbowe 3:0 w półfinale Coppa Italia oddaje przewagę nad sąsiadami, natomiast ligowe 1:2 z tym samym przeciwnikiem było dość pechowe, nieadekwatne dla przebiegu walki.

Moglibyśmy kontynuować opowieść o drużynie pozbawionej blasku, mającej kształty czyniące z niej mistrza innego niż wszyscy. Zwrócić uwagę, że w fazie grupowej Champions League położyła się na dnie tabeli. Oddać honory Giroudowi, który zazwyczaj grał marnie, ale odkrywał w sobie bezwzględnego drapieżnika w krytycznych chwilach – wbił trzy gole rozstrzygające o zwycięstwach w szlagierach z Napoli oraz Interem, w ostatni weekend wysadził w powietrze Sassuolo. A przede wszystkim przypomnieć, jak komentatorzy i kibice witali jesienią 2019 roku Stefano Piolego – ci ostatni żądali jego dymisji, zanim podpisał kontrakt, bo mieli dość seryjnego wynajmowania trenerskich żółtodziobów i przeciętniaków, a szefowie klubu zaprosili kolejnego fachowca bez właściwości, z pustą gablotą na trofea, krążącego po klubach głównie prowincjonalnych i wyłącznie krajowych. Mozaika złożona z elementów szaroburych, nic w Milanie nie zwiastowało złotej przyszłości.

Dzięki zdobyciu tytułu wszystko wyszlachetniało, teraz łatwiej dostrzec lśniące detale, które pozwalają sądzić, że jutro będzie jeszcze piękniejsze niż dzisiaj. Na lewej flance szaleje huragan wzniecany przez wspomnianych Theo Hernandeza (już przedłużył kontrakt, tydzień temu strzelił nieziemskiego gola) oraz Rafaela Leao (umowę przedłuży wkrótce, drybluje najczęściej w lidze, zdmuchuje przeciwników od tygodni); w centrum defensywy porządku pilnują młodzieńcy reagujący z dojrzałością ludzi, którzy przeszli wszystko – a przecież Fikayo Tomori i Pierre Kalulu wyruszali w sezon jako rezerwowi, mający uczyć się od Kjaera i kapitana (!) Alessio Romagnolego; za nimi fruwa Mike Maignan, który wywarł na mnie większe wrażenie niż jakikolwiek inny bramkarz przez trzy dekady świadomego oglądania Milanu; wreszcie władzę nad środkiem pola przejął Sandro Tonali, ze względu na emocjonalną więź z klubem kandydat na główne bożyszcze trybun. Mnóstwo dobra, im wszystkim zawdzięczam zupełnie nowy rodzaj kibicowskiej przyjemności – obserwowanie, jak futbolowe dzieło wysokiej jakości powstaje od zera, jak irytujący z wielu powodów chłopcy rosną na przesądzających o wynikach mężczyzn, za których potentaci za chwilę będą oferować po 100 mln euro.

Zawdzięczam frajdę im oraz, rzecz jasna, Stefano Piolemu, który ze względu na cechy osobowości budzi skojarzenia z Carlo Ancelottim – również zdaje się pozbawiony ego, nie ma dyktatorskich skłonności, działa w sposób stonowany, chętnie eksponuje zasługi piłkarzy ponad własne, nie boi się utraty autorytetu, gdy przyznaje, że w Zlatanie zyskał nie tyle wybitnego zawodnika, co grającego asystenta, motywującego szatnię skuteczniej niż trener. Nawiasem mówiąc, wyniki rymowały się ze wszystkimi tymi serenadami, wystarczy przeanalizować chronologię wydarzeń. Znacząca poprawa nastąpiła zaraz po lądowaniu Ibrahimovicia, aż mi się przypomniały westchnienia napotkanego jesienią na Parc des Princes pracownika Canal+, który narzekał na zdeprawowanie szatni PSG (swój kibicowski staż szacował na ćwierć wieku), a o Szweda wspominał tak: „Tylko w nim mieliśmy w ostatnich latach prawdziwego lidera. Trzymał wszystkich za twarz, nie mogłeś wejść w przerwie do szatni w zbyt dobrym nastroju przy wyniku 0:0. Odkąd wyjechał, mamy zbieraninę jednostek zamiast grupy, nikt nie szanuje ani klubu, ani kibiców. Myślą tylko o sobie”.

W szatni Milanu wyczuwa się silne poczucie wspólnoty, potrzebę walki do ostatniej kropli potu. W ostatniej kolejce piłkarze buchali taką energią, jakby zamierzali wepchnąć całą jedenastkę rywali z Sassuolo do ich bramki, w razie konieczności wryliby się chyba korkami do samiuteńkiego jądra Ziemi. A ja wciąż nie mogę zapomnieć o tajemnicy początku renesansu – gdy zimą 2020 roku boiska zamarły wskutek pandemii, drużyna klepała starą biedę, do której przyzwyczajaliśmy się od lat. Wisiała na siódmym miejscu w tabeli, miała świeżo w pamięci traumatyczne 0:5 z Atalantą, od lidera Juventusu dzieliło ją 27 punktów (od wicelidera z Lazio – 26), znacznie bliżej miała do strefy spadkowej niż do pozycji na podium. Czekaliśmy, aż piłkarze doczołgają się do końca sezonu, Pioli zostanie wystawiony za drzwi, nadzieję budziły negocjacje prowadzone z Ralfem Rangnickiem, który miał otrzymać kompetencje wykraczające dalece poza trenerskie i wzniecić w klubie – którą to już?! – rewolucję. Tymczasem po powrocie na boiska ujrzeliśmy Milan odmieniony, wręcz natchniony. Uzbierał 30 z 36 możliwych do wzięcia punktów, najwięcej w całej lidze. Dlaczego? Przecież w przerwie Pioli nie mógł „spokojnie popracować” na treningach, bo wszyscy siedzieli pozamykani w domach. Bezradni komentatorzy rzucali, iż zawodnikom sprzyjają pustki na trybunach – publiczność na San Siro potrafi być okrutna, niedoświadczoną młodzież dusiła wcześniej presja nie do zniesienia.

W każdym razie już na zawsze pozostanie ze mną to osobliwe, trochę niepokojące uczucie wywołane przez zagadkowy zbieg okoliczności – oto z przewlekłej zapaści wyleczyli się mediolańczyczy w upiornym czasie koronawirusowego horroru.

Nie wierzyłem wówczas w długotrwały przełom, w kolejnym sezonie spodziewałem się powrotu do średniej, czyli powrotu do bylejakości. Ale od tamtej pory Milan podfruwa tylko wyżej i wyżej. Przed rokiem zdobył wicemistrzostwo, którego nie dotknął od 9 lat, teraz odzyskał tytuł, którego nie świętował od 11 lat. Nikt już nie pamięta o pertraktacjach z Rangnickiem, Pioli stał się nieomylny jak papież, po murawie znów biegają piłkarze, którzy wyładnieli na idoli, autentyczne bożyszcza tłumów. Błogi nastrój zakłócały tylko doniesienia, że położyć łapy na klubie planują bonzowie z funduszu Investcorp – pochodzący z Bahrajnu, to oni są szejkami wykupującymi legendarną modowę markę w filmie „Dom Gucci”. Na szczęście ostatnio ich zainteresowanie transakcją miało osłabnąć. Odetchnąłem z ulgą, nie chcę, by Milan stał się kolejnym klubem, który stać na wszystko.